یکی از مسائلی که کشورهای مختلف دنیا، به‌خصوص کشورهای در حال توسعه، با آن سر و کار دارند، مشارکت پایین زنان در امور مالی است. به‌این معنا که بسیاری از زنان به‌دلایل مختلف، از جمله هنجارهای اجتماعی بازدارنده، حتی حساب بانکی ندارند. مطابق با اطلاعات بانک جهانی، در حالی که 72% مردان دنیا دارای حساب بانکی هستند، این رقم برای زنان برابر با 65% است. باید توجه داشت که این تفاوت در میان کشورهای در حال توسعه برابر با 13% است. البته حساب بانکی تنها یکی از شاخص‌هایی است که شمول مالی (financial inclusion) با آن سنجیده می‌شود.
حالا چرا اصلا شمول مالی مهم است؟ پاسخ به این سوال را می‌توان در دو بعد سیاست‌گذاری و تجاری پیدا کرد. از بعد سیاست‌گذاری، شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد:
1. دستیابی به خدمات مالی (حساب بانکی، شیوه‌های مختلف سرمایه‌گذای، روش‌های دیجیتال پرداخت و …) به افراد کمک می‌کند که در مقابل با شوک‌های اقتصادی مقاوت بیشتری داشته باشند و آن‌ها را به سرمایه‌گذاری در گزینه‌هایی تشویق کند که اگرچه ریسک بالاتری دارند اما در بلندمدت می‌تواند سودآوری بالاتری ایجاد کنند.
2. دسترسی زنان به خدمات مالی، قدرت چانه‌زنی‌شان را در خانواده افزایش می‌دهد و در نتیجه به نتایج مثبتی همچون افزایش مشارکت در کار می‌انجامد.
3. شمول مالی می‌تواند به افزایش رشد اقتصادی و کاهش فقر کمک کند.
از بعد تجاری، عوامل بازدارنده‌ای که مانع دسترسی و استفاده زنان به خدمات مالی است، منجر به آن می‌شود که بخش وسیعی از مشتریان بالقوه حذف شوند. بهعنوان مثال، در تحقیقی که در ترکیه انجام شد، نشان داده شد که تنها 53% از زنان حساب بانکی دارند: یعنی بازاری معادل 14 میلیون نفر!
فین‌تک و اقتصاد رفتاری چطوری می‌تونند به حل این مشکل کمک کنند؟
فین‌تک، یا فناوری مالی، با ارائه خدمات مالی مبتنی بر وب و موبایل (مثلا ارائه درگاه پرداخت اینترنتی، محصولات سرمایه‌گذاری، اعطای تسهیلات و اعتبار (credit) و …) دسترسی زنان به این دست از خدمات را افزایش می‌دهد. اکنون زنان می‌توانند با نصب یک برنامه بر روی موبایل خود، به بسیاری از خدمات مالی دسترسی داشته باشند. بنابراین فین‌تک زیرساخت نرم‌افزاری را می‌تواند فراهم کند.
اما در گذشته هم، بسیاری از زنان دسترسی به خدمات مالی داشته‌اند اما از آن استفاده نکرده‌اند. شاید هنجارهای اجتماعی که از آنان انتظار دارد بیشتر وقت خود را در خانه صرف کنند، مانع مشارکت زنان در امور مالی شود. اقتصاد رفتاری می‌تواند راه‌حل‌هایی را ارائه دهد که زنان را به حضور بیشتر در عرصه تصمیم‌گیری‌های مالی تشویق می‌کند. در این راستا شرکت اینیال ، یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت در ترکیه، کمپین خلاقانه‌ای با استفاده از یافته‌های اقتصاد رفتاری در ترکیه راه انداخته است که هدفش غلبه بر همین هنجارهای بازدارنده است. فیلم این کمپین را می‌توانید اینجا انجا ببینید:
https://www.youtube.com/watch?v=x1lvcmwAigE
با توجه به گسترش فین‌تک‌ها در ایران، باید این سوال را از خود، چه بهعنوان یک کسب و کار فعال در حوزه فناوری‌های مالی یا بهعنوان یک سیاست‌گذار ناظر بر فین‌تک‌ها، بپرسیم که آیا افراد مختلف جامعه شرایط لازم برای بهره‌مندی از این فناوری‌ها را دارند؟
